شاهکار معماری ایران

 امروزه خصوصا از دهه 60 میلادی تا کنون ارزیابی کانسپت در معماری مسئله مهم و تعیین کننده در ارزش دهی و ارزشگذاری بر معماریست برای تعیین ارزش کانسپت در معماری باید سه نکته را مورد بررسی قرار داد :
_ توانایی معمار در نحوه پردازش کانسپت
_دانش معمار
_احاطه کامل او بر معماری
شکل گیری کانسپت پدیده ای خود به خودی نیست بلکه نیازمند تلاشی متمرکز برای گردآوری و ترکیب مسائل مختلف است. گردآوری این مسائل کاری هوشمندانه است، به عقیده بسیاری از طراحان، معماران، منتقدان  نویسندگان، هنرمندان،شکل دهی کانسپت متشکل از 10 درصد الهام و استعداد و 90 درصد پشتکار و سخت کوشی است. شکل دهی کانسپت برای بسیاری کاری ناآشنا است همچنین دانشجویان برای اندازه فراگیری و درک سایر مباحث طراحی در این مورد، با سختی مواجه اند. در زمینه تقویت مهارت کانسپت سازی سه مانع اصلی وجود دارد:

1) چگونگی برقراری ارتباط.
2) کمبود تجربه.
3) برقراری سلسله مراتب.
اولین مشکلی که یک دانشجو با آن مواجه می شود برقراری ارتباط است. نکته جالب در این رابطه این است که سخت ترین کار این نیست که چگونه کانسپت خود را به دیگران معرفی کنیم بلکه سخت ترین کار این است که چگونه باید کانسپت را برای خود تشریح کنیم. به همین خاطر طراحان می آموزند تا قبل از تشریح ایده های خود برای دیگران  نوعی دیالوگ به عنوان مطرحه در ذهن خود برقرار سازند، مشکل دیگر برقراری ارتباط گرافیکی است.
متأسفانه بسیاری از دانشجویان در ترسیم و طراحی ایده مورد نظر خود اکراه دارند. در معماری هر آنچه که قرار است ساخته شود می بایست ابتدا ترسیم گردد. پروسه ترسیم و طراحی باید در مراحل  ابتدایی کار آغاز  شود تا طرح پیشنهادی و کانسپت آن بتوانند دائماً نقد و اصلاح شوند.
لویی کان با نوشته ای این نکته را یادآور می شود که مشکل برقراری ارتباط بین یک ساختمان منسجم در ذهن و طراحیهای اولیه، بین دانشجویان عمومیت دارد.
برای بیان دیده در معماری و موسیقی می بایست از ابزارها و امکانات قابل سنجش بهره گرفت. اولین خطی که بر روی کاغذ کشیده می شود خود میزانی است از آنچه نمی توان به طور کامل آن را بیان کرد.

همیشه کانسپت ها توسط معماران پدید نمی آیند. شاید بهترین نمونه این موضوع پاسخ لوکوربوریه به کانسپت مورد نظر کارفرما در ساختمان کارگاه های  چوب در مرکز هنرهای بصری در دانشگاه هاروارد باشد. این مرکز  یک بخش  دانشجویی است که نه تنها برای دانشجویان رشته های هنری بلکه برای سایرین هم قابل استفاده است. کانسپت مورد نظر مسئولان دانشگاه این چنین بود که اگر  دانشجویان بیشتری از فعالیت های مرکز با خبر باشند و بتوانند جریان کار و زندگی  درون آن را مشاهده کنند آنگاه شرکت و حضور آنها در کارگاه ها متحمل تر خواهد بود و لوکوربوزیه کانسپت را به اجرا در آورد، به این صورت او از درون مسیر عبور پیاده موجود در سایت رمپی طراحی کرد که مانند تونلی از درون ساختمان عبور می کرد و امکان  مشاهده  بسیاری  از استودیوها و کارگاه ها را فراهم می آورد.
تصورات در مقایسه با ایده ها از اساس و تکامل و اغلب اهمیت کمتری بر خوردارند. ممکن است تصور شود که تصورات نمی توانند نقشی در شکل دادن کانسپت ها  داشته باشند، این نتیجه گیری درستی نیست. در علم سینکتیک یا همان تجربه و تحلیل مسائل علمی اصلی، اساسی به نام تولید اتفاقی ایده ها وجود دارد که بر این اساس هنگام تحلیل مسائل که از راه های موجود قابل حل نیستند، هر ایده یا تصور تازه می تواند سبب گشایش شود. بخش کوچکتری از افراد، این توانایی را دارند تا با استفاده از سینکتیک و یا سایر روشهای تولید اندیشه، به ارائه ایده های متنوع برای مسائل بپردازند. ایدههایی که اگر چه ظاهراً بی معنی و بی ارتباط و گاهی موهومی به نظر آیند ولی در واقع مرحله آغازین اهمیت روند تحلیل مسائل  را می سازند. در معماری هم گاهی عناصر یک کانسپت ایده آل را به هیچ عنوان نمی توان در یکجا جمع کرد، در این صورت شاید استفاده از تصورات برای رسیدن به کانسپت به عنوان تکنیکی اساسی برای شکل دادن کانسپت و البته در نتیجه عدم تجربه کافی در طراحی و کانسپت سازی ضروری باشد.

دﮐﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﯿﺎﻧﯽ، ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻨﺮ، درﺑﺎره ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :
 اﯾﺪه اوﻟﯿﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ زاﯾﯿﺪه ﺷﺪ ﻣﻌﻤﺎر ﮐﺎر ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﺎ آرم، ﺧﻼﺻ ﻪای ﺗﺼﻮﯾﺮی و دوﺑﻌﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮاﻓﯿﺴ ﺖﻫﺎ ﺑﺎ آن ﺳﺮ وﮐﺎر دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ را ﻣ ﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﮐﺖ وآرم در ﻫﻨﺮﻫﺎی ﺗﺠﺴﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﺎدﯾﺪن اﯾﻦ آرم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ آن ﻣ ﯽﺷﻮد، اﻣﺎ ﺑﺮای ﻣﻔﻬﻮم ﯾﺎ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﻣ ﯽﺷﻮﯾﻢ و ﻧﻤ ﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺷﺠﺎﻋﺖ، ﺣﺴﺎت و...را ﺑﻪ ﺻﻮرت آرم و ﻣﺎﮐﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﭼﻮن ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺖ.در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺼﻮر و اﻟﻬﺎم از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﺼﺪاق ﭘﯿﺪا ﻣ ﯽﮐﻨﺪ.وی ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﺑﺤﺚ دروﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﯽ ﻣﻌﻤﺎر ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد.
دﮐﺘﺮ ﻫﺎﺷﻢ ﻫﺎﺷ ﻢﻧﮋاد ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ اﯾﺪ ه آل، رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﺎن ﺑﺼﺮی اﺳﺖ.در واﻗﻊ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﺷﺪ.ﺑ ﻪﮔﻔﺘ ﻪی او ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﯾﮏ دﯾﺪ اﻧﺘﺰاﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺑﺎرﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و در ذﻫﻦ ﻃﺮ حرﯾﺰی ﻣ ﯽﺷﻮد.در واﻗﻊ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ذﺧﺎﯾﺮ ﻓﮑﺮی ﻣﻌﻤﺎر اﺳﺖ و ﭘﻠ ﯽ ﺑﯿﻦ واﻗﻌﯿﺖ و ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎی آن ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﺠﻠﯽ ﻓﺮم اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﺮم ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣ ﯽﺷﻮد .
مفهوم کانسپچوال
با توجه به اینکه هر نوع بنایی می تواند صدها نیاز خاص خود را داشته باشد که این نیازها تازه غیر از نیازها و اهدافی است که شخص معمار بر آن می افزاید.  دستیابی به کانسپتی واحد که همه این عناصر را به هم همبسته سازد امری بلند همتا و البته بلند پروازانه است. معماران در مقالات و نوشته های مربوط به کانسپت های طراحی خود، مسأله گره زدن فاکتورها و تفکرات مهم و تأثیر گذار، در طراح را در نوعی سناریوی کوتاه مطرح می کنند.
وقتی هدف از ایجاد یک کانسپت در پروژه، ترکیب اعضا مختلف در یک کل واحد باشد، یک معمار می تواند در نهایت، پروژه خود را ترکیبی از چندین کانسپت ایجاد کند این نوع  بینش در طراحی را افزایش (incremental) می نامند.  دیدگاه افزایشی عبارت است از پرداختن به هر بخش به صورت مجزا با توجه به نیاز آن و تلاشی برای یافتن  یک کانسپت کلی. بخش دیگر دیدگاه، متوجه معمار و توجه او  به گستردگی محتوای کانسپت است.
کانسپچوال مضمون کانسپت را وسعت بیشتری می دهد و موارد بیشتری را در آن میگنجاند و در نهایت تصاویر بیشتری از پروژه پیش چشم می نهد. سناریوی کانسپچوال می تواند مشخص کند که چگونه تمام ایده های با اهمیتی که ممکن است به طور جداگانه بیان شوند، می توانند به شکل مفصل تری به رشته تحریر در آیند.
دفتر استانبولي معماران مانچو ، اولين تصاوير طرح پيشنهادي خود را براي رقابت در " طراحي مفهومي در معماري مسجد " كه توسط شهرداري شهر قيصريه در تركيه برگزار گشته را ارائه داده است. در اين طرح ، با حفظ اصل استفاده از يك حجم بزرگ منفرد ، يك فرم سلب ديگر جايگزين گنبد هميشگي در مساجد شده است : يك مكعب شيبدار .
" كعبه " ، مقدسترين مكان براي همه مسلمانان جهان است ؛ محلي كه همه دعاگويان بر گرد آن مي چرخند و نشاني ست از سادگي و خشوعي كه به مسلمانان توصيه شده است. اين نقطه شروعي براي طراحي اين حجم مكعبي مابل بوده است تا پلاني مستطيل شكل را حفظ كند كه از اصول اساسي برنامه ريزي براي خطوط پيوسته نماز است. دگرگوني ايجاد شده در حجم از حركات خم شدن و سجده در نماز بدست آمده است و سطوح متعلق به نمازكزاران ، با اختلاف ارتفاعي در كف به سمت قبله هدايت مي شوند.
شيب داخلي ايجاد شده به فضاي بيروني بسط داده مي شود و حياط را به دو بخش تقسيم ميكند. در قسمت مرتفع تر حياط ، نماز جمعه، عيد فطر و تشييع جنازه انجام مي شود در حاليكه قسمت پايين تر با عمق 1.5 متر از سطح زمين قرار گرفته است و با ضمايم مسجد محدود شده است. محل وضو نيز در اين قسمت قرار دارد تا دسترسي آساني براي نمازگزاران داشته باشد . آب موجود در تسهيل تهويه طبيعي، عبور نور طبيعي به داخل و خنك كردن مسجد كمك بسزايي مي كند.